Stichting OpenDoor werkt inmiddels op 22 scholen in heel Zuidwest-Nederland. Scholen van allerlei niveaus en van voortgezet onderwijs tot het mbo. De aanpak slaat aan: de rust keert terug binnen de muren van de school en leerlingen voelen zich gehoord. Wat is de sleutel achter dat succes? We nemen jou een dagje mee in het werk van onze zorgverbinders. Vandaag deel één van dit drieluik, met Achraf in Bergen op Zoom.
Het is een woensdagochtend in september. De scholen zijn alweer een paar weken begonnen. Dat geldt ook voor de internationale schakelklas (isk) van Curio, een onderwijsorganisatie met vmbo-scholen en mbo-opleidingen. Naar de isk gaan zogenoemde Nieuwe Nederlanders: kinderen van tussen de 12 en 18 jaar die pas net in het land zijn. Zij weten nog niet of ze mogen blijven. “De grootste groep bestaat uit Syriërs en Eritreeërs”, vertelt zorgverbinder Achraf, vanuit zijn kantoor in het Bergse schoolgebouw.
Ze blijven twee jaar lang op de isk. De meesten kent Achraf al goed. Als hij deze ochtend het schoolplein op loopt, vliegt een jongen hem om zijn nek. ‘Jij was de enige die met me praatte, dat vergeet ik niet’, zegt hij. Achraf: “Hij was 12 jaar toen hij in Nederland kwam. Zijn ouders zetten vanuit Syrië druk op hem, om de gezinshereniging snel te regelen. Het was fijn voor hem om met iemand te praten die niet gelijk over zijn cijfers of de gezinshereniging begon, maar oprechte interesse toonde in hoe het ging. Ik kon hem echt helpen. Ik belde zijn ouders en legde in het Arabisch uit dat ze geduld moesten hebben.”
Het is een van de vele levensverhalen die Achraf en zijn collega’s van OpenDoor hoorden in de afgelopen jaren. Hij denkt ook aan een 17-jarige jongen uit Syrië. “Hij werd door zijn vader naar Nederland gebracht. Die belde mij vervolgens en zei: ‘Ik ben weer terug in Syrië. Ik heb mijn zoon de kans gegeven om een goed leven te leiden in Nederland. Nu is zijn geluk in jullie handen.’ Ik haalde hem elke dag bij zijn woonplek op en bracht hem naar school. Ik nam hem mee naar mijn voetbalclub, maandenlang. Nu gaat het goed. Hij spreekt Nederlands en heeft vrienden gemaakt.”
Het is deze aanpak waarmee OpenDoor bij de jongeren, door hen steevast talenten genoemd, écht binnenkomt. Een stapje extra zetten. Beginnen met verbinding, niet zwaaiend met documenten vol regels, protocollen en cijferlijsten. Achraf loopt op de eerste dag op iedere leerling af en geeft hem of haar een boks. Hij trapt een balletje met ze en vraagt hoe het gaat. “Ik vind uit waar ik ze mee kan helpen: al is het een chocomelletje kopen of een screenprotector regelen. Zij merken dat ze ons kunnen vertrouwen. Dat we hen echt willen helpen.”
Zo vertelde Mo dat hij vroeger van zijn oom het kappersvak had geleerd. Hij wilde graag iets terugdoen voor de maatschappij, omdat hij zo goed geholpen was door Vluchtelingenwerk. Achraf hielp hem aan een eigen kapperszaakje in de school, waar hij medeleerlingen gratis kon knippen.
Achraf werkt inmiddels sinds 2019 als zogenoemde zorgverbinder op verschillende scholen. De naam zegt het al: hij slaat een brug tussen school, de jongere en de thuissituatie. De isk in Bergen op Zoom was de eerste onderwijsinstelling waar Stichting OpenDoor aan de slag ging. “Ze hadden hier grote problemen met een groep van 25 leerlingen die uit moesten stromen. Leerlingen stappen na twee jaar over naar het voortgezet onderwijs, mbo, praktijkonderwijs of speciaal onderwijs. Deze groep was niet in de hand te houden. Ze liepen bellend de klas uit, gingen bij een mattie in het lokaal zitten. Dat gedrag was wel te verklaren: zij waren het niet gewend om naar school te gaan, kwamen uit een oorlogsgebied. Sommigen waren een ander soort onderwijs gewend. Kwam je in Syrië te laat, dan kreeg je klappen. Hier moet je een paar zinnen overpennen. Dat maakt geen indruk.”
Achraf begon door contact te leggen. Op de OpenDoor-manier. “We nemen oprecht de tijd om iedereen te leren kennen. Dat kan in het Arabisch, van velen de moedertaal. Ze voelen dat mijn interesse écht is. Op deze manier krijg je een waardevolle verbinding en kun je volgende stappen zetten. Als mij iets opvalt, vraag ik ernaar. Bijvoorbeeld als ik zie dat iemand wallen heeft. Hoe komt dat? Is er thuis iets aan de hand?”
De leerlingen durven zich te openen bij de zorgverbinder. “Ik heb veel heftige verhalen gehoord. Jongeren die overleden mensen overboord moesten gooien, omdat de boot anders zou zinken. Jongeren die zijn beroofd en gegijzeld door smokkelaars, tot hun familie zou betalen. Het heftigste verhaal kwam van een Syrische jongen, die mensen voor zijn gezicht levend gekookt zag worden.” Achraf hielp hem aan traumatherapie, van een Arabische specialist. “Als je een bakje pennen hebt dat vol zit, dan moet je eerst ruimte maken, voor daar iets nieuws bij kan.”
Terug naar het begin in 2019. Achraf zette voetbal in om de jongeren te bereiken. “Elke dinsdagochtend nam ik hen mee naar de gymzaal. Daar hield ik voetbaltoernooitjes. Een maand lang. Daarna zei ik: ‘Je mag alleen komen, als je het goed doet in de klas.’ Ik zag een totale switch in gedrag: ze wilden die toernooitjes niet missen.” De resultaten? “Een half jaar later waren 24 van de 25 uitgestroomd en de laatste is via de dagbesteding van OpenDoor ook goed terechtgekomen.”
Inmiddels zijn we vier jaar verder en is OpenDoor niet meer weg te denken uit de school. Achraf en de andere zorgverbinders van de stichting praten mee over het nieuwe schoolgebouw, helpen leraren en grijpen in klassen in, als dat nodig is. “Ik word weleens door een leraar gebeld dat twee leerlingen flinke ruzie hebben en het uit de hand dreigt te lopen. Dan ren ik naar het lokaal en haal ik ze uit de les. De leraar kan dan doorgaan, omdat de rust in de klas terugkeert. Ik neem de twee kemphanen mee en ga met ze praten. ‘Ben je echt boos op hem? Of speelt er iets anders in je leven?’, vraag ik dan. Ik praat ook met de docent en vraag of die het door de vingers kan zien. Dat ziet de leerling, waarna ik ruimte heb om uit te leggen: volgende keer zijn dit en dit de gevolgen. Zoals ik hen ook op andere punten vertel wat de gevolgen zijn, bijvoorbeeld als je een pakje voor iemand op straat bezorgt.”
Het voordeel voor Achraf is dat hij kan putten uit een bestand van OpenDoor-collega’s met allerlei expertises en achtergronden: van rappers tot gedragstherapeuten en van roots in Koerdistan tot Marokko, Turkije en Haïti. Ze spreken vaak meerdere talen, inclusief die van de straat. Vanuit die expertises kunnen zij ook schoolbesturen en docenten helpen bij vraagstukken.
In het volgende deel loop ik mee met Fouad, die in Breda op het isk werkt. Ik maak mee hoe hij ingrijpt bij een gymles. In het derde en laatste deel spreek ik Rogier Raeijmaekers, de onderwijsmanager van isk. Hij vertelt onder meer over de samenwerking met OpenDoor.
